Większość pozwoleń, które trzeba uzyskać od organu administracji architektoniczno-budowlanej, wydawana jest w formie decyzji administracyjnej. Są to m.in.: pozwolenie na budowę, rozbiórkę obiektu, a także pozwolenie na użytkowanie (wymagane na przykład wtedy, gdy inwestor chce się wprowadzić do domu przed zakończeniem budowy). Do kogo i z jakim pismem należy się zwrócić, gdy z wydanej decyzji nie jesteśmy zadowoleni?
Organ odwoławczy, czyli kto?
Postępowanie administracyjne jest dwuinstancyjne. Oznacza to, że od decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji można się odwołać do organu wyższego stopnia. Mogą nim być różne urzędy - zależnie od tego, kto wydał decyzję jako organ pierwszej instancji.
Jak napisać odwołanie?
Odwołanie należy złożyć w ciągu 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji (zdarza się bowiem, że jest podana ustnie, to znaczy ogłoszona). Odwołanie wnosi się do organu wyższego stopnia za pośrednictwem tego organu, który wydał niesatysfakcjonującą decyzję - ma o- 7 dni na przekazanie odwołania. Organ II instancji z kolei ma miesiąc na rozpatrzenie sprawy.
Samo odwołanie w swojej treści nie musi zawierać żadnych podstaw prawnych - wystarczy, że osoba, której wydano decyzję, nie jest z niej zadowolona. Warto jednak wskazać w odwołaniu ewentualne błędy w decyzji:
niewłaściwą podstawę prawną rozstrzygnięcia, czyli to, że nie podano właściwego przepisu, który odnosiłby się do danego stanu faktycznego (np. wskazano niewłaściwy artykuł z prawa budowlanego),
błędne rozstrzygnięcie (patrz przykład I),
luki w uzasadnieniu faktami (np. zbyt ogólnikowo określono sta- faktyczny) i w uzasadnieniu prawnym (np. nie podano pełnej podstawy prawnej, wszystkich artykułów, na mocy których powinno nastąpić rozstrzygnięcie).
Uwaga! Kiedy wnosisz odwołanie, wykonanie decyzji zostaje wstrzymane (np. wniesienie odwołania o decyzji o rozbiórce wstrzymuje wykonanie tej rozbiórki). Nie dotyczy to decyzji z nadanym rygorem natychmiastowej wykonalności (rygor te- nadaje się, gdy jest to niezbędne ze względu na ochronę zdrowia lub życia ludzkiego albo ze względu na ważny interes społeczny lub wyjątkowo ważny interes strony).
Odwołanie - i co dalej?
Najpierw sprawdzanie. Organ odwoławczy sprawdza najpierw, czy odwołanie:
jest dopuszczalne, a więc czy:
- wniesione zostało przez osobę, która jest stroną w danym postępowaniu,
- skarży konkretną decyzję;
zostało złożone w wymaganym terminie.
Następnie organ odwoławczy przeprowadza postępowanie wyjaśniające i dowodowe, w którym osoba odwołująca się może wnioskować o uzupełnienie materiałów i dowodów w sprawie, chociażby przez przesłuchanie nowych świadków.
Uwaga! Możesz wycofać odwołanie w trakcie rozpatrywania sprawy przez organ odwoławczy. Postępowanie zostanie umorzone, chyba że orga- te- orzeknie, iż decyzja narusza prawo lub interes społeczny.
Potem rozstrzygnięcie. Poza umorzeniem postępowania organ odwoławczy może również:
utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję,
uchylić zaskarżoną decyzję w całości lub w części, orzekając co do istoty sprawy lub też umarzając postępowanie w I instancji,
uchylić zaskarżoną decyzję w całości i przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ I instancji.
Odwołanie niestraszne.
Nie należy obawiać się procedur odwoławczych. Organ II instancji, zgodnie z treścią art. 139 kpa, nie może wydać decyzji na niekorzyść strony, która się odwołuje. Oznacza to, że w postępowaniu odwoławczym nie nastąpią większe obostrzenia - nie zostanie wydana decyzja bardziej niekorzystna niż w postępowaniu przed organem I instancji.
Wyjątkiem od tej zasady może być jedynie sytuacja, gdy wydana przez organ I instancji decyzja rażąco narusza prawo albo interes społeczny.
Może się tak stać w następującej sytuacji: organ I instancji wydał decyzję o odmowie zatwierdzenia projektu i udzielenia pozwolenia na budowę, ponieważ projekt zagospodarowania działki był niezgodny z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Po rozpatrzeniu odwołania przez orga- II instancji okazało się, że osoba odwołująca się nie ma tytułu prawnego do gruntu, to znaczy złożyła fałszywe oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Takiej osobie grozi kara pozbawienia wolności do trzech lat).
Gdy II instancja zawiedzie
Jeszcze do niedawna po wydaniu orzeczenia przez organ II instancji osobie niezadowolonej z jego decyzji pozostawała skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Od 1 stycznia 2004 r. - czyli od wejścia w życie ustaw regulujących prawo o ustroju sądów administracyjnych i postępowanie przed tymi sądami - pojawiła się dodatkowa możliwość: przed wniesieniem skargi do NSA decyzję organu odwoławczego zaskarża się w sądzie administracyjnym.
Jak napisać skargę?
Skargę wnosi się do sądu administracyjnego w ciągu 30 dni od dnia doręczenia decyzji organu odwoławczego. Składa się ją za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi. Ma o- 30 dni na przekazanie odwołania, sąd zaś nie jest zobowiązany żadnym terminem do rozpatrzenia sprawy.
Treść skargi, w przeciwieństwie do odwołania, jest ściśle określona. Skarga powinna spełniać wszystkie wymogi pisma sądowego, a więc powinny się w niej znaleźć:
1) nazwa sądu, do którego jest skierowana,
2) imię i nazwisko strony oraz miejsce zamieszkania, a także dane ewentualnych pełnomocników (należy wtedy dołączyć pełnomocnictwa),
3) oznaczenie rodzaju pisma (trzeba wskazać, że jest to skarga),
4) określenie, czego strona się domaga,
5) podpis strony lub jej pełnomocnika,
6) wymienienie załączników.
W treści skargi należy wskazać:
- zaskarżoną decyzję,
- organ, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy,
- naruszenie prawa lub interesu prawnego.
Jaki wyrok sądu?
Sąd rozstrzyga skargę w granicach danej sprawy, nie jest jednak związany zarzutami i wnioskami skarżącego ani powołaną przez niego podstawą prawną (to znaczy, że jeśli sąd dostrzeże inne nieprawidłowości i błędy w decyzji, to również o nich rozstrzygnie). Podobnie jednak jak w postępowaniu odwoławczym, sąd nie może wydać orzeczenia na niekorzyść skarżącego, chyba że stwierdzi naruszenie prawa - decyzję uzna wtedy za nieważną.
Uwzględniając skargę na decyzję, czyli wydając wyrok korzystny dla skarżącego, sąd może:
- uchylić decyzję w całości albo w części,
- uznać decyzję za nieważną w całości lub części,
- uznać, że decyzja została wydana z naruszeniem prawa.
Sąd może też nie uwzględnić skargi - wtedy ją oddala.
Kiedy interweniować w NSA?
Od wydanego przez sąd administracyjny wyroku przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Należy ją wnieść do sądu, który wydał skarżony przez nas wyrok, w ciągu 30 dni od dnia doręczenia odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. NSA nie jest zobowiązany żadnym terminem na rozpatrzenie sprawy - w praktyce może to trwać około roku lub dłużej.
Skarga kasacyjna powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego, ponieważ można ją wnieść tylko ze ściśle określonych powodów:
- gdy sąd administracyjny naruszył prawo materialne (np. przepisy prawa budowlanego) przez przyjęcie błędnej jego wykładni lub niewłaściwe stosowanie,
- gdy sąd administracyjny naruszył przepisy postępowania przed sądami administracyjnymi, a uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (np. orzekał sędzia, który powinien być wyłączony od orzekania z mocy ustawy, gdyż sprawa dotyczyła jego małżonka).
Jeśli skarga nie ma wskazanych wyżej podstaw, to NSA skargę oddala.
Jeśli NSA skargę uwzględni, uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a sąd te- rozpoznaje sprawę w innym składzie.
Sąd jako kontroler
Od 1 stycznia 2004 r. sądy administracyjne mają za zadanie sprawować kontrolę
nad działalnością administracji publicznej m.in. przez rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne. Jest nadzieja, że taka sądowa kontrola wydawanych orzeczeń poprawi merytoryczną pracę organów administracji, z drugiej zaś strony podniesie zaufanie obywateli do państwa, skoro daje im ono oręż do walki z opieszałą i często omylną administracją publiczną.
Ile to kosztuje
Wniesienie odwołania: bez opłat; jeśli ustanowione jest pełnomocnictwo: 5 zł za znaczek skarbowy.
Opłata sądowa za wniesienie skargi do sądu administracyjnego - wysokość wpisów zostanie określona w osobnym rozporządzeniu, przy czym:
- wpisy stosunkowe nie będą niższe niż 100 zł i wyższe niż 4% przedmiotu wartości zaskarżenia oraz nie będą mogły przekroczyć 100 tys. zł,
- wpisy stałe nie będą wyższe niż 10 tys. zł.
Opłata sądowa za wniesienie skargi kasacyjnej do NSA - wpis stały w sprawach z zakresu budownictwa, nadzoru budowlanego, planowania przestrzennego, materiałów budowlanych, urbanistyki i architektury:
- jeśli decyzja dotyczy obiektu budowlanego: 10 zł,
- jeśli dotyczy innej sprawy: 50 zł.
Podstawa prawna:
- Ustawa z 14 czerwca 1960 r. - kodeks postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm.),
- Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. - prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2002 r. nr 153, poz. 1270),
- Ustawa z 25 lipca 2002 r. - prawo o ustroju sądów administracyjnych (DzU z 2002 r. nr 153, poz. 1269),
- Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. - przepisy wprowadzające prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU z 2002 r. nr 153, poz. 1271),
- ustawa z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (j.t. DzU z 2000 r. nr 106, poz. 1126, z późn. zm.; ostatnia zm. z 27 marca 2003 r.: DzU z 2003 r. nr 80, poz. 718),
- ustawa z 6 czerwca 1997 r. - kodeks karny (DzU z 1997 r. nr 88, poz. 553).
